İnternet Üzerinden Yapılan Satışlarda Esnaf Muaflığı

Vergi istisnasında vergilemeye objektif (verginin konusu yönünden) bir sınırlama getirilmektedir. Vergi muafiyetinde ise, sübjektif (mükellef açısından) bir sınırlama söz konusudur. Vergi muafiyetine örnek olarak Gelir Vergisi Kanunu'nda düzenlenen esnaf muaflığını gösterebiliriz. Esnaf muaflığı, çok küçük çapta ticari faaliyette bulunan ve esas itibariyle geliri ancak geçimini sağlayacak düzeyde olan bazı ticaret ve sanat erbabının gelir vergisinden muaf kılınmasıdır.

İnternet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapılan satışlarla ilgili vergi idaresinin müstakar hale gelmiş görüşü, normal şartlarda esnaf muaflığı kapsamında değerlendirilebilecek faaliyetler sonucu üretilen malların internet üzerinden satılması durumunda esnaf muaflığından yararlanılamayacağı yönündedir. Bu görüşteki temel gerekçe, ürünün satışı yapılan internet sitesinin işyeri olarak kabul edilmesidir. Esnaf muaflığından yararlanmanın en önemli kriteri ise; ürünlerin "işyeri açmaksızın" satılmasıdır. İnternet sitesinin işyeri olarak kabulü ile birlikte, esnaf muaflığından yararlanabilmemin en önemli şartı ihlal edilmiş olacağından kişilerin gerçek veya basit usulde ticari kazanç sahibi olarak vergilendirilmesi söz konusu olmaktadır.

Örneğin evinde pasta ve kurabiye gibi gıda ürünleri yaparak bunları internet aracılığıyla satan bir kişinin, bu faaliyeti nedeniyle esnaf muaflığından yararlanıp yararlanamayacağı hususunda görüş talep etmiş ve bunun üzerine İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından bu konuda özetle aşağıdaki şekilde görüş bildirilmiştir:

"…..Diğer taraftan, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 156'ncı maddesinde; "Ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyette işyeri; mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane şube, depo, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları, inşaat şantiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerdir." şeklinde tanımlanmıştır.

Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere işyerinin tanımı yapılırken, ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyetin yapılması ve yürütülmesinde kullanılan yerlerin neler olabileceği nitelenmiş ve tanımda belirtilen yerler "gibi" denilmek suretiyle kesin bir sınırlama yapılmamıştır.

Bu nedenle, internet üzerinden satış faaliyetinin işinizin organizasyonunu internet üzerinden yapmanız durumunda kullanmış olduğunuz site iş yeri olarak nitelendirileceğinden esnaf muaflığından yararlanmanız mümkün bulunmamaktadır" (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 27.04.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 9-1477 sayılı özelgesi)

İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen bir özelgede özetle; "… Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, işyerinin tanımı yapılırken, ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyetin yapılması ve yürütülmesinde kullanılan yerlerin neler olabileceği nitelenmiş ve tanımda belirtilen yerlerle sınırlandırılmamıştır. Bu nedenle, elektronik ortamda yapılan bu tür faaliyetler için iletişim amacıyla kullanılan yerin işyeri olarak kabul edilmesi gerekmektedir."(İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 30/03/2011 tarihli ve B.07.1.GİB.4.35.16.01-176200-64 sayılı özelgesi)

Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, bal, polen, arı sütü, propolis ve balmumu üretilip satış yapılabilecek safhaya getirilmesine kadar ki faaliyetin zirai faaliyet, üretilen bu ürünlerin "gittigidiyor.com" ve "sahibinden com" gibi iletişim amacıyla internet ortamında satışı bu yerlerin işyeri tanımı kapsamına girmesi nedeniyle ticari faaliyet olarak değerlendirilecek ve bu faaliyet sonucu elde edilen gelirin de Gelir Vergisi Kanunu'nun ticari kazanç hükümleri çerçevesinde vergiye tabi tutulması gerekecektir." açıklamasına yer verilmiştir.

Yine İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen benzer nitelikli başka bir özelgede vergi idaresi yine interneti işyeri kabul ederek esnaf muaflığından yararlanılamayacağı yönünde görüş vermiştir:

"… Yukarıda yer alan hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, evinizde tasarlayarak yapmış olduğunuz kıyafet, toka ve aksesuarların internet ortamında satışının, bu yerlerin işyeri tanımı kapsamına girmesi ve faaliyette bulunulan yerin büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde olması nedeniyle ticari faaliyet olarak değerlendirilmesi, bu faaliyet sonucu elde edilen gelirin Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hükümleri çerçevesinde gerçek usulde vergilendirilmesi gerekmektedir." (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın 06.09.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-120[37-2012/271]-2728 sayılı özelgesi)

Vergi idaresinin bu kadar katı yaklaşımıyla ilgili olarak zaman içinde Maliye Bakanlığına ulaşan talep ve şikayetler ile çağımızın gerekleri4 dikkate alınarak 7162 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun'un5 1. maddesiyle bu konuda bazı yumuşatıcı düzenlemeler yapılmıştır. 7162 sayılı Kanun'un internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapılan satışlara ilişkin birinci maddesi aşağıdaki gibidir:

"MADDE 4 – (1) 7162 sayılı Kanunun 1 inci maddesi ile 193 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendine "işyeri açmaksızın" ibaresinden sonra gelmek üzere "veya yıl içinde gerçekleştirilen satış tutarı ilgili yıl için geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarından fazla olmamak üzere, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden" ibaresi eklenmiştir."

Buna göre, 193 sayılı Kanun'un 9. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinin yürürlükteki hali aşağıdaki şekildedir.

"6. Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın veya yıl içinde gerçekleştirilen satış tutarı ilgili yıl için geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarından fazla olmamak üzere, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satanlar. Bu ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılması ile ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere; düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir."

Gelir Vergisi Kanunu'nun 9. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendi kapsamında, evlerde kendi el emekleri ile imal ettikleri ürünleri bir işyeri açmaksızın satanlar, esnaf muaflığından faydalanabilmektedirler.

Bu muaflıktan faydalanılabilmesi için;

- İmal edilen ürünlerin, Gelir Vergisi Kanunu'nun 9. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendi kapsamında olması,

- Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, sanayi tipi veya seri üretim yapabilen makine ve aletlerin kullanılmaması,

- Dışarıdan işçi çalıştırılmaması,

- Ürünlerin işyeri açmaksızın satılması,

- Ürünlerin, pazar takibi suretiyle satılmaması,

- Ürünlerin, ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri kermes, festival ve panayırlarda satılmaması,

- Ticarî, ziraî veya meslekî kazancı dolayısı ile gerçek usulde gelir vergisine tâbi olunmaması,

- Faaliyetin, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine bağlılık arz edecek şekilde yapılmaması, gerekmektedir.

Ürünlerin; ticarî, ziraî veya meslekî faaliyetleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olanların düzenledikleri hariç olmak üzere, düzenlenen kermes, festival, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması muaflıktan faydalanmaya engel değildir.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 9. maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde sayılan ürün çeşitlerinden, birden fazlasının üretilerek internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden satılması durumunda, satış tutarının ilgili yıl içinde geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmaması şartı, her bir ürün cinsi için ayrı ayrı değil tüm ürünlerin toplam satış tutar için geçerlidir.

Satışların bir kısmının internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden, bir kısmının muafiyet kapsamında diğer şekillerde yapılması halinde, satış tutarının ilgili yıl içinde geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmaması şartı, sadece internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapılan satışlar için geçerli olup, diğer şekillerde yapılan satışlarda tutar sınırlaması bulunmamaktadır.

İnternet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yıl içerisinde yapılan satışların ilgili yılda geçerli olan asgari ücretin yıllık brüt tutarını geçmesi halinde, esnaf muafiyeti kaybedilecek ve izleyen takvim yılı başı itibarıyla gelir vergisi mükellefiyeti tesis edilecektir.

Özetlemek gerekirse, internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden yapılan satışlar konusunda 7162 sayılı Kanunla bazı yumuşatıcı düzenlemeler yapılmıştır. 7162 sayılı Kanunla yapılan bu düzenleme ile artık, internet veya diğer elektronik ortamların kullanımı tek başına esnaf muaflığının kaybına neden olmayacaktır. Bu konuda vergi idaresinin artık yıl içinde gerçekleştirilen satış tutarını da dikkate alması gerekmektedir. Buna göre esnaf muaflığına ilişkin diğer şartları taşıyanların bir yıl içinde yapmış oldukları satış tutarı brüt asgari ücretin yıllık toplamını aşmıyorsa, internet veya diğer elektronik ortamları kullanmaları artık esnaf muaflığının kaybı anlamına gelmeyecektir. Yani bu kapsamdaki satış tutarı asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşmıyorsa esnaf muaflığı devam edecektir. Ancak yıl içinde yapılan satış tutarı, asgari ücretin yıllık brüt tutarını aşıyorsa esnaf muaflığı ortadan kalkacaktır.

Gelir Vergisi Kanunu'nun 9. maddesinin son fıkrasında, "Bu muaflığın, 94. madde uyarınca tevkif suretiyle kesilen vergiye şümulü yoktur." hükmü yer almaktadır. Tevkifat yapmakla sorumlu olanlar tarafından, 193 sayılı Kanun'un m. 9/1 (6) numaralı bendi kapsamında, vergiden muaf esnaftan internet ve benzeri elektronik ortamlar üzerinden veya muafiyet kapsamında diğer şekillerde satın alınan mallar için yapılan ödemeler üzerinden, aynı Kanun'un m. 94/1 (13) numaralı bendinin (a) alt bendi uyarınca %2 tevkifat yapılması gerekir.